Zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy – ile trwa i jak jest liczony?

Zasiłek macierzyński przysługuje nie tylko zatrudnionym na umowę o pracę, ale także samozatrudnionym i przedsiębiorcom. Świadczenie można wykorzystywać od dnia urodzenia dziecka lub nawet do 6 tygodni przed porodem. Ile wynosi zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy, komu dokładnie przysługuje, jak długo jest wypłacany? Jak uzyskać to świadczenie? Wyjaśniamy.

Czym jest zasiłek macierzyński? Czy prowadząc firmę, można z niego skorzystać?

Zasiłek macierzyński to świadczenie wypłacane z ZUS w związku z urodzeniem dziecka, przyjęciem dziecka na wychowanie lub adopcją. Wiele przedsiębiorczyń zastanawia się nad kwestią działalność gospodarcza a macierzyński. 

W skrócie: prowadząc firmę, można otrzymać świadczenie, ale pod pewnymi warunkami. Najważniejszy z nich to opłacanie dobrowolnej składki chorobowej. Ze świadczenia można skorzystać tylko w okresie obowiązywania ubezpieczenia. Jeśli nie płacisz składki chorobowej, ZUS nie wypłaci zasiłku. 

Kto ma prawo do zasiłku macierzyńskiego na działalności gospodarczej?

Prowadząc firmę, nie możesz formalnie skorzystać z „urlopu macierzyńskiego” w rozumieniu kodeksu pracy – jest on zarezerwowany dla zatrudnionych na etacie. Jednak przysługuje Ci zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy, który działa na bardzo podobnych zasadach. Główny warunek jest taki, że musisz dobrowolnie opłacać składkę chorobową. Wówczas przysługuje Ci zasiłek macierzyński, jeśli:

• urodzisz dziecko;
• przyjmiesz dziecko – w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10. roku życia – na wychowanie i wystąpisz do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
• przyjmiesz dziecko – w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, w wieku do 10. roku życia – na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej1.

Na takich samych zasadach możliwy jest macierzyński na B2B – ważne, aby opłacać regularnie i terminowo składkę chorobową.

Warto wiedzieć! Jeśli korzystasz z ulgi na start, nie masz możliwości zgłoszenia się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W konsekwencji nie będzie Ci przysługiwał zasiłek macierzyński.

Ile trwa urlop macierzyński na działalności gospodarczej?

Choć formalnie nie korzystasz z urlopu w rozumieniu kodeksu pracy, masz prawo do wypłaty świadczenia przez taki sam okres, jak osoby zatrudnione na etacie. 

Urlop macierzyński trwa:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
• 31 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci,
• 33 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie trojga dzieci,
• 35 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie czworga dzieci,
• 37 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie pięciorga i więcej dzieci.

Następnie można skorzystać z urlopu rodzicielskiego w wymiarze:

• 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 43 tygodnie – w przypadku urodzenia dwóch lub więcej dzieci przy jednym porodzie,
• 38 tygodni – w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie.

Łącznie oznacza to nawet 61 tygodni świadczenia przy jednym dziecku – czyli ponad rok. To ogromne wsparcie, które pozwala spokojnie poświęcić czas dziecku bez obaw o całkowity brak dochodu.

Uwaga! Rodzice mogą się dzielić wymiarem zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (np. 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka). Pozostałe 9 tygodni urlopu może wykorzystać tylko jedno z ubezpieczonych rodziców.

Ile wynosi zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy?

Wysokość zasiłku macierzyńskiego dla przedsiębiorcy zależy od podstawy wymiaru składek – kwoty, od której opłacasz składki na ubezpieczenie społeczne.

Zasady są takie same jak w przypadku etatu:

• 100% podstawy przez okres urlopu macierzyńskiego (czyli od 20 do 37 tygodni w zależności od sytuacji;
• 100% przez pierwsze 6 lub 8 tygodni urlopu rodzicielskiego oraz 70% za pozostały okres;
• albo 81,5% podstawy przez cały okres pobierania świadczenia, jeśli zadeklarujesz chęć wykorzystania  całości urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego bez przerwy i złożysz odpowiedni wniosek w ciągu 21 dni od porodu2.

Podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających pobieranie zasiłku. Przychodem jest kwota, od której opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składek.

Jeśli prowadzisz działalność, masz możliwość podniesienia podstawy składek społecznych do wysokości górnego limitu określanego przez ZUS. W 2025 roku to kwota 260 190,00 zł w skali roku, czyli 21 682,50 zł miesięcznie.

Jak obliczyć zasiłek macierzyński na działalności gospodarczej?

Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od podstawy wymiaru składek, czyli średniej kwoty, od której matka-przedsiębiorczyni odprowadzała składki chorobowe w ostatnich 12 miesiącach przed porodem.

Jak obliczyć wysokość zasiłku krok po kroku na przykładzie?

1. Prowadzisz firmę i płacisz składki od 6 000 zł.
2. Podstawa po odjęciu składek społecznych (13,71%) wynosi ok. 5 178 zł.
3. Następnie należy obliczyć stawkę dzienną zasiłku (5178 zł / 30 dni) – w tym przypadku jest to 172,60 zł.
4. Dzienny zasiłek będzie wynosić zatem: 
   1. przy 100% podstawy – 172,60 zł,
   2. przy 70% podstawy – 120,82 zł,
   3. przy 81,5% podstawy – 140,67 zł.
5. Miesięczny zasiłek w miesiącu liczącym 30 dni będzie wynosił tym samym:
   1. przy 100% podstawy – 5178 zł,
   2. przy 70% podstawy – 3624,60 zł,
   3. przy 81,5% podstawy – 4220,10 zł.

Dlatego właśnie tak ważne jest planowanie – wysokość składki chorobowej bezpośrednio wpływa na Twoje przyszłe świadczenia.

Sprawdź też: Składki ZUS w działalności gospodarczej

Procedura uzyskania świadczenia

Proces uzyskania zasiłku macierzyńskiego na działalności nie jest skomplikowany, ale wymaga kilku formalności. W ZUS należy złożyć formularz ZUS Z-3b oraz dokumenty:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (oryginał), lub jego kopia potwierdzona przez płatnika składek albo ZUS za zgodność z oryginałem – w przypadku występowania o zasiłek macierzyński za okres od dnia porodu;
• wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego (może być na jednym wniosku) ze wskazaniem, na jakich zasadach będzie pobierany zasiłek przez przedsiębiorcę (100% i 70% czy 81,5%);
• oświadczenie drugiego rodzica, że nie będzie w tym czasie korzystał z urlopu rodzicielskiego.

Dokumenty warto złożyć jak najszybciej po urodzeniu dziecka, aby nie opóźniać wypłaty świadczenia. ZUS ma 30 dni na rozpatrzenie podania o zasiłek macierzyński. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia otrzymasz zasiłek na podany na druku ZUS Z-3b numer konta.

Uwaga! Jeżeli osiągasz zasiłek powyżej kwoty 1000 zł brutto, podczas jego pobierania musisz opłacać jedynie składkę zdrowotną. Jeżeli zasiłek jest niższy niż 1000 zł brutto, za pełne miesiące pobierania zasiłku nie trzeba opłacać żadnych składek.

Urlop macierzyński na działalności gospodarczej – podsumowanie

Choć przedsiębiorcy nie przysługuje urlop macierzyński ani rodzicielski – należy mu się prawo do świadczeń z tytułu urodzenia lub adoptowania dziecka na takich samych zasadach ja pracownikom etatowym – pod warunkiem że opłaca dobrowolną składkę chorobową.

• Macierzyński na działalności gospodarczej trwa 20 tygodni przy jednym dziecku, ale możesz go przedłużyć o urlop rodzicielski. Łączny okres świadczeń to nawet ponad rok. Wysokość świadczenia zależy od podstawy wymiaru składek – to ona decyduje, ile wynosi macierzyński na własnej działalności. W pierwszym okresie otrzymuje się 100% podstawy, a następnie 70% lub 81,5%, w zależności od wybranego wariantu. Procedura uzyskania zasiłku nie jest skomplikowana – wymaga jedynie złożenia w ZUS wniosku i odpowiednich dokumentów. Warto to zrobić jak najszybciej po narodzinach dziecka, aby nie opóźniać wypłaty świadczenia.

Warto też wiedzieć, że podczas otrzymywania zasiłku macierzyńskiego można dalej prowadzić działalność. Można także ją zawiesić, ale wtedy nie można podejmować żadnych aktywności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Pamiętaj, że wcześniejsze opłacanie składki chorobowej jest niezbędne do otrzymania świadczenia. Jeśli masz wątpliwości, warto skonsultować się z księgowym – pomoże uniknąć błędów w dokumentach i wyliczeniach.

Źródła

• https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-pracy-16789274/art-183
• https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/swiadczenia-pieniezne-z-ubezpieczenia-spolecznego-w-razie-16837381/art-31?unitId=art(31)